Όλοι έχουμε νιώσει κάποια στιγμή στη ζωή μας πένθος. Το έχουμε συνδέσει με την απώλεια, η οποία μπορεί να έχει πολλές μορφές. Το πρώτο το οποίο μας έρχεται στο μυαλό είναι ο θάνατος κάποιου αγαπημένου μας προσώπου ή ακόμα κι ενός κατοικιδίου. Το πένθος όμως συνοδεύει και τους συμβολικούς θανάτους που αναπόφευκτα βιώνουμε κατα τη διάρκεια της ζωή μας. Συμβολικός θάνατος μπορεί να είναι ενας χωρισμός, η αποφοίτηση από το σχολείο, η συνταξιοδότηση. Σε κάθε περίπτωση «κάτι πεθαίνει», μια φάση της ζωή μας φτάνει στο τέλος της. Είναι λογικό και απολύτως φυσιολογικό να θρηνούμε για κάτι που έφυγε και γνωρίζουμε πως δε θα ξανάρθει. Ανάλογα με το πόσο σημαντική για μας είναι μια συγκεκριμένη απώλεια, μπορεί να νιώσουμε από μελαγχολία ως και έντονη ψυχική οδύνη.
Tα στάδια απο τα οποία διέρχεται κανείς όσο πενθεί είναι τα ακόλουθα:
- Σοκ – Άρνηση : Η πρώτη αντίδραση στην απώλεια είναι η αδυναμία να πιστέψουμε αυτό που συνέβη. Κυριαρχεί το μούδιασμα και η αμφισβήτηση. Έντονα ξεσπάσματα κλάματος, απομόνωση.
- Θυμός: Το άτομο αρχίζει να θυμώνει για την κατάσταση. Τα βάζει με την μοίρα, με την κακή του τύχη, με τον εαυτό του, τα πάντα του φταίνε. Συχνές εκρήξεις θυμού προς το περιβάλλον του.
- Διαπραγμάτευση: Σε αυτό το στάδιο το άτομο ελπίζει σε ενα θαύμα που θα διορθώσει τα πράγματα. Είναι διατεθειμένο να αλλάξει συμπεριφορά, τρόπο ζωής, να γίνει καλύτερος άνθρωπος, αρκεί να γίνουν όλα όπως πρώτα.
- Κατάθλιψη: Το πένθος βιώνεται στην πραγματική του διάσταση. Χαρακτηριστηκές αντιδράσεις είναι η θλίψη, το καταθλιπτικό συναίσθημα, η απόσυρση, η μοναξιά, η απόγνωση και οι ενοχές.
- Αποδοχή: Το τελικό στάδιο του πένθους είναι η αποδοχή της απώλειας και η συμφιλίωση με τα νέα δεδομένα. Δυνατότητα για ωρίμανση και για μια νέα αρχή.
Τα παραπάνω στάδια δεν ακολουθούν γραμμική πορεία, δεν διαδέχονται απαραίτητα το ένα το άλλο, αλλά συχνα αλληλοδιαπλέκονται και μπορεί να υπάρχουν επαναλήψεις. Τις περισσότερες φορές καταφέρνουμε να βιώσουμε το πένθος και έπειτα να το ξεπεράσουμε χωρίς τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου είναι απαραίτητη η ψυχολογική υποστήριξη και παρέμβαση.
Επιπλεγμένο πένθος.
Μιλάμε για επιπλεγμένο πένθος, όταν ένα άτομο αδυνατεί να θρηνήσει ή όταν δε καταφέρνει να προχωρήσει και να λειτουργήσει, ακόμα και μετά το πέρας ενός έτους. Μπορεί π.χ. να καθηλωθεί σε κάποιο στάδιο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και να μη καταφέρνει να κάνει την απαραίτητη μετάβαση σε ένα από τα επόμενα. Επίσης, ενδέχεται να παρουσιάζονται συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, απόπειρες αυτοκτονίας κ.α. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις θα ήταν σκόπιμο να αναζητηθεί βοήθεια από έναν είδικό ψυχικής υγείας. Εκείνος θα είναι σε θέση να ακούσει το άτομο, να του προσφέρει την κατάλληλη στήριξη και να το βοηθήσει να επεξεργαστεί και να αντιμετωπίσει με υγιή τρόπο την κατάσταση. Κάποια από τα σημεία στα οποία δίνεται έμφαση είναι η αναγνώριση και η παραδοχή της απώλειας, η ελεύθερη έκφραση του πόνου, ο αποχωρισμός από το αντικείμενο της απώλειας, η αποδέσμευση από το παρελθόν, η αναπροσαρμογή στις νέες συνθήκες και η επένδυση σε νέους στόχους.