Τι είναι ο αυτισμός;

Όλοι έχουμε ακούσει για τον αυτισμό. Γνωρίζουμε, όμως τι σημαίνει αυτισμός και πως μπορούμε να βοηθήσουμε ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα;

Η λέξη «αυτισμός» προέρχεται από την λέξη «εαυτισμός», που σημαίνει «κλεισμένος στον εαυτό». Στην πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που πραγματικά αντιμετωπίζει ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού.

Ως διαταραχή φαίνεται ότι ήταν άγνωστη μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα. Στην συνέχεια, όμως, η επιστήμη προχώρησε κι άρχισε να ερευνά περισσότερο αυτή την διαταραχή. Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθεί η μεγάλη προσπάθεια και απ’ την πλευρά των γονέων, οι οποίοι μέσα από την απόγνωσή τους για το μέλλον των παιδιών τους καθόρισαν τις εξελίξεις.

Ο αυτισμός εντάσσεται στις Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, οι οποίες επηρεάζουν τις αναπτυξιακές περιοχές και εμφανίζονται κατά την διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού.Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές όπως καθορίζεται από την αμερικανική ψυχιατρική ένωση στο DSM-IV είναι μια ευρύτερη κατηγορία που περιλαμβάνει τον αυτισμό, τη διαταραχή Rett, την παιδική αποδιοργανωτική διαταραχή, τη διαταραχή Asperger και τη διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς. Οι Διαταραχές αυτές εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία κλινικής έκφρασης, τα άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές διαφέρουν μεταξύ τους και ως προς τα συμπτώματα και ως προς τη σοβαρότητα αυτών.

Οι διαταραχές  γίνονται εμφανείς πριν από την ηλικία των 3 ετών, και χαρακτηρίζονται από  ποιοτικά ελλείμματα στην αμοιβαία κοινωνική συναλλαγή, έλλειψη κοινωνικοσυναισθηματικής αμοιβαιότητας, ύπαρξη ποιοτικών ελλειμμάτων στην επικοινωνία, αδυναμία κοινωνικής χρήσης των γλωσσικών ικανοτήτων, μειωμένη ικανότητα για παιχνίδι που απαιτεί προσποίηση και κοινωνική μίμηση. Επίσης, έλλειψη δημιουργικότητας και φαντασίας στις διαδικασίες της σκέψης, έλλειψη συναισθηματικής ανταπόκρισης στις λεκτικές και μη λεκτικές εκδηλώσεις των άλλων ανθρώπων, μειωμένη βλεμματική επαφή του παιδιού με τα πρόσωπα,  καθυστέρηση, έκπτωση ή περίεργη χρήση του λόγου, αισθητηριακά προβλήματα, όπως υπερευαισθησία ή υποευαισθησία στην αφή ή την ακοή. Επιπλέον, οι διαταραχές αυτές χαρακτηρίζονται από περιορισμένα, επαναλαμβανόμενα και στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων, ειδική προσήλωση σε ασυνήθιστα αντικείμενα.

Πότε πρέπει να προβληματιστούμε για την ανάπτυξη του παιδιού;

 Τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν γενικά προβλήματα σε τρεις κρίσιμους τομείς της ανάπτυξης – την κοινωνική αλληλεπίδραση, τη γλώσσα και τη συμπεριφορά. Τα συμπτώματα του αυτισμού και η σοβαρότητα ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό, δύο παιδιά με την ίδια διάγνωση μπορεί να λειτουργήσουν εντελώς διαφορετικά και να έχουν διαφορετικές δεξιότητες. Μερικά παιδιά παρουσιάζουν σημάδια του αυτισμού στη νηπιακή ηλικία. Άλλα παιδιά μπορεί να αναπτυχθούν κανονικά για τους πρώτους μήνες ή και χρόνια, αλλά στη συνέχεια ξαφνικά να παρουσιάσουν παλινδρόμηση ή να χάσουν τις γλωσσικές δεξιότητες που έχουν ήδη αποκτήσει.Αν και κάθε παιδί με αυτισμό είναι πιθανό να έχει ένα μοναδικό πρότυπο συμπεριφοράς, αυτά είναι μερικά κοινά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να προβληματίσουν τους γονείς για περαιτέρω διερεύνηση.

Κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού

• Αδυνατεί να ανταποκριθεί στο όνομά του.
• Έχει κακή επαφή με τα μάτια.
• Δεν φαίνεται να ακούει κατά καιρούς.
• Αντιστέκεται σε αγκαλιές και στην επαφή.
• Φαίνεται σαν να αγνοεί τα συναισθήματα των άλλων.
• Φαίνεται να προτιμά να παίζει μόνο του.
• Δεν ζητά βοήθεια όταν δεν μπορεί να τα καταφέρει.

Γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού

• Δεν ομιλεί ή παρουιάζει καθυστέρση στην ομιλία.
• Χάνει την ικανότητα να πει λέξεις ή φράσεις που προηγουμένως είχε αποκτήσει ως δεξιότητα.
• Δεν κάνει επαφή με τα μάτια, όταν του απευθύνεται κάποιος.
• Μιλάει με αφύσικο ρυθμό ή χρησιμοποιεί ένα μονότονο τόνο στην φωνή του.
• Δεν μπορεί να ξεκινήσει ή να συμμετέχει σε μια συζήτηση.
• Μπορεί να επαναλάβει τις λέξεις ή φράσεις αυτολεξεί , αλλά δεν καταλαβαίνει πώς να τα χρησιμοποιεί.
• Δεν φαίνεται να κατανοεί απλές ερωτήσεις ή οδηγίες.

Συμπεριφορά

• Εκτελεί επαναλαμβανόμενες κινήσεις , όπως ταλαντώσεις, περιστροφές ή χτυπήματα χεριών.
• Αναπτύσσει συγκεκριμένες ρουτίνες ή τελετουργίες και ενοχλείται με την παραμικρή αλλαγή σε αυτές.
• Μπορεί να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις λεπτομέρειες ενός αντικειμένου, όπως οι περιστρεφόμενες ρόδες ενός αυτοκινήτου, αλλά δεν κατανοεί τη «μεγάλη εικόνα» (π.χ. οι ρόδες χρησιμεύουν στη κίνηση του αυτοκηνήτου).
• Μπορεί να είναι ασυνήθιστα ευαίσθητο στο φως , τον ήχο και την αφή , και να αγνοεί τον πόνο.
• Δεν μιμηται ήχους ή εκφράσεις και δεν κατανοεί το παιχνίδι προσποίησης.
• Μπορεί να έχει περίεργες προτιμήσεις σε κάποια φαγητά , ή και να τρώει αντικείμενα που δεν είναι τρόφιμα, όπως κιμωλία.
• Μπορεί να προκαλεί αυτοτραυματισμούς.

Θεραπευτική παρέμβαση

Εφόσον γίνει η διάγνωση κάποιας διαταραχής μέσα στο αυτιστικό φάσμα το παιδί θα πρέπει να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα παρέμβασης. Όσο νωρίτερα ενταχθεί τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση. Ο σχεδιασμός της θεραπευτικής παρέμβασης περιλαμβάνει μια λεπτομερή αξιολόγηση του επιπέδου λειτουργικότητας του παιδιού, κατανόηση των δυνατοτήτων/ικανοτήτων και των περιορισμών του. Η προσέγγισή είναι εξατομικευμένη λαμβάνοντας υπόψη την χρονολογική ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού.

Η θεραπευτική δομημένη προσέγγιση στο κέντρο μας περιλαμβάνει τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη οπτικοποιημένου υλικού (MAKATON, PECS), επιμερισμό των δραστηριοτήτων σε μικρότερα θέματα ώστε τα παιδιά να κατακτούν το στόχο βήμα-βήμα, σωστή κατανόηση και έκφραση της γλώσσας,  κοινωνικό και συμβολικό παιχνίδι, κοινωνικές δεξιότητες μέσω της χρήσης κοινωνικών ιστοριών, εκπαίδευση δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης για απόκτηση αυτονομίας και λειτουργικότητας σε καθημερινές δραστηριότητες, λογοθεραπεία, εργοθεραπεία κλπ.